Nguồn gốc thuật ngữ này do Thôi Hồng đưa ra trong văn bản hiện đã mất Thập lục quốc Xuân Thu và giới hạn trong mười sáu quốc gia ở thời kỳ này, gồm:

1. Hán Triệu,
2. Hậu Triệu,
3. Thành Hán,
4. Tiền Lương,
5. Hậu Lương,
6. Bắc Lương,
7. Tây Lương,
8. Nam Lương,
9. Tiền Yên,
10. Hậu Yên,
11. Bắc Yên,
12. Nam Yên,
13. Tiền Tần,
14. Hậu Tần,
15. Tây Tần và
16. Hạ.

Thuật ngữ này đã được mở rộng ra cho tất cả các quốc gia tồn tại trong giai đoạn 304 đến 439. Tất cả các nước này đều không tồn tại được trong toàn bộ giai đoạn này.

Giai đoạn này còn gọi là "Ngũ Hồ loạn Hoa" (năm dân tộc Hồ làm loạn Trung Hoa). Ngũ Hồ tính 5 tộc:

1. Hung Nô (Lưu Uyên - Hán Triệu),
2. Yết (Thạch Lặc - Hậu Triệu),
3. Tiên Ti (Mộ Dung - các nước Yên, trừ Bắc Yên),
4. Đê (Phù Kiên - Tiền Tần, Lý Đặc - Thành Hán), và
5. Khương (Diêu Trường - nước Hậu Tần).

Một thuật ngữ ít được sử dụng hơn là Giai đoạn thập lục quốc miêu tả thời kỳ hỗn loạn này từ năm 304 đến 439.

Hầu như quân chủ của các quốc gia trên đều có nguồn gốc từ dân tộc Ngũ Hồ và đều xưng đế và vương. Quân chủ bốn nước Bắc Yên, Tây Lương, Tiền Lương và nước Ngụy (Nhiễm Nguỵ) là người Hán. Sáu vị vua nước Tiền Lương vẫn giữ tước hiệu danh nghĩa của Nhà Tấn. Bắc Ngụy (với tiền thân là nước Đại) không được coi là một trong thập lục quốc dù cũng được thành lập trong giai đoạn này, vì về sau nó phát triển thành quốc gia lớn mạnh, thống nhất làm chủ cả Trung Nguyên, trở thành Bắc triều trong thời Nam Bắc triều.